ئایا پێویستە لۆکسمبۆرگ ترسی لە قەیرانی نوێی نەوت هەبێت؟
13.10.2023
ئایا ململانێی نێوان تاقمی تیرۆریستی ئیسلامی حەماس و ئیسرائیل دەبێتە هۆی قەیرانێکی نوێی نەوتی جیهانی؟
جیهان بە نیگەرانییەوە سەیری ئازارە ترسناکەکانی خەڵکی بێ چەک دەکات کە بەهۆی هێرشی موجاهیدینی ئیسلامی حەماس و وەڵامدانەوەی ئیسرائیل لە کەرتی غەززە دروست بووە. لەو چوارچێوەیەشدا پرسیار لەسەر کاریگەری جەنگ و هەڵکشانی نوێ لەسەر ئابوری جیهان بەتایبەت لەسەر نرخی نەوت دەوروژێنرێت.
شەڕی بەناوبانگی یۆم کیپور لە ساڵی ١٩٧٣ لە نێوان میسر و سوریا و ئیسرائیل بووە هۆی قەیرانی نەوتی جددی کە ساڵانێک کاریگەری لەسەر ئابووری جیهانی هەبوو. هەروەها لۆکسمبۆرگیش لەم قەیرانە ڕزگاری نەبوو.
بەگوێرەی لێدوانەکانی گروپی وزە، هێرشە ترسناکەکانی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل و وەڵامدانەوەی ئیسرائیل کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر نرخی نەوت نەبووە. ڕۆمان هۆفمان، سەرۆکی ئەم گروپە، پێشبینی قەیرانی نەوتی وەک ساڵانی حەفتاکان ناکات و دەڵێت: "ئەمڕۆ بەرهەمی جیهانی زۆر هەمەچەشنترە، لەو سەردەمەدا پشکێکی زۆر لە نەوت لە وڵاتانی عەرەبیەوە هاوردە دەکرا، بەڵام ئەمڕۆ ئێمە". چەندین بەرهەمهێنەری گەورەی جیاوازی هەیە، ئێستا هەموو شتێک هەمەچەشنترە، لەوانەش ئەمریکییەکان، ڕووسییەکان و ئەفریقییەکان."
بەڵام وەزیری وزە مەترسی زیاتر دەبینێت کە شەڕی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ڕەنگە ببێتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت: "بۆچی؟ چونکە ئێران لەپشت گروپی تیرۆریستی موجاهیدینی ئیسلامی حەماسەوەیە. ئەمەش بەو مانایەیە کە ڕووسیا پێویستی بە نرخی بەرزی نەوت هەیە بۆ پشتیوانیکردن". سعودیە پێویستی بە پەیڕەوکردنی سیاسەتی خۆی هەیە و ئێرانیش گرنگی بە بەرزبوونەوەی نرخی نەوت دەدات. بە واتایەکی تر ڕووبەڕووی قەیرانێکی ئابووری جددی دەبینەوە."
لەدوای قەیرانی نەوتی ساڵانی حەفتاکانەوە، وڵاتانی ڕۆژئاوا یەدەگێکیان هەیە بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانیان لەکاتی نائاساییدا، کە بۆ ماوەی 90 ڕۆژ وەڵامدەرەوەیە. بە گوتەی وەزیری وزە، بەرزبوونەوەی نرخەکان، ئەگەر ڕووبدات، بەرزبوونەوەی بەرچاو لە ئابووریدا ناهێنێتە ئاراوە. کاریگەرییەکەی زوو کاڵ دەبێتەوە: "چونکە ئێمە لە ئەوروپا هیچ کاریگەرییەکمان لەسەر نرخی نەوت نییە. تاکە شتێک کە دەتوانین بیکەین، و ئەوەی لە ساڵانی ڕابردوودا هەوڵمان داوە بیکەین، ئەمەیە: کە دەبێت لەم شتە ڕزگارمان بێت". پشتبەستنێکی زۆر بە با لە نەوت دەربچین."